Stemmer Niko Versmessen vertelt over zijn fascinerende job !

Hoe is het om bekende artiesten te ontmoeten? Hebben ze speciale eisen?

Hoe beroemd en legendarisch een pianist ook is, het blijkt altijd om een mens van vlees en bloed te gaan, tegen wie je kan praten zoals tegen je buurman of -vrouw. Maar los daarvan varieert het contact volgens hun aard: sommigen zijn niet communicatief, anderen zijn welbespraakt; de meesten zijn aimabel, maar je komt er ook nog wel tegen die wat nors voor de dag komen. 

Veel pianisten zijn gewoon tevreden over het instrument zoals het gestemd, afgeregeld en geïntoneerd is, en hebben geen behoefte aan aanpassingen. Over een stemming is er zelden discussie, maar persoonlijke voorkeuren zijn er wel op gebied van de mechaniekafregeling (het speelgevoel in de toetsen: eerder licht en direct of liever wat dieper en zwaarder) en de intonatie (de klankkleur: eerder helder of eerder rond). Klank- en gevoelsimpressies zijn altijd moeilijk accuraat in woorden te vatten, daarom probeer ik zorgvuldig te overleggen om zeker te zijn dat ik helemaal begrijp wat iemand voelt of wenst. Het helpt daarbij als je als pianostemmer zelf ook pianospeelt. Het gebeurt wel eens dat pianisten een aanpassing vragen die helemaal niet strookt met wat ik zelf aanvoel, zoals bepaalde tonen zachter of juist sterker maken, maar ik kom ze altijd tegemoet. Toch kunnen we niet altijd slaafs opvolgen wat er gevraagd wordt, want sommige gevraagde ingrepen hebben een onomkeerbare impact op het instrument. Bijvoorbeeld wanneer iemand vraagt om een heel zachte klank, dan kan ik daar slechts in beperkte mate aan tegemoet komen omdat het anders een stuk van zijn krachtige, dynamische potentieel definitief verliest.   

In enkele Brusselse concertzalen (Flagey, Bozar, De Munt) ben ik kind aan huis; er zijn de hele tijd concerten en daar komt heel vaak een piano aan te pas. Voor elke zichzelf respecterende concertzaal is de norm dat een piano minstens voor elk afzonderlijk concert een stembeurt krijgt, en liefst ook nog voor de repetities die daaraan voorafgaan. Die stembeurten gebeuren dus op elk moment van de dag: soms beginnen de eerste repetities al om 9u00 ’s morgens en moet het instrument voordien gestemd worden. De meeste concerten beginnen om 20u00 en worden daarvoor nog eens bijgestemd; in sommige gevallen wordt er nog een snelle bijstemming tijdens de pauze gevraagd. Veel mensen vragen zich af of dat allemaal wel echt nodig of nuttig is, aangezien piano's bij particulieren thuis hooguit een paar keer per jaar gestemd moeten worden. Zinvol is het zeker, want zo’n concertvleugel krijgt het soms hard te verduren onder de handen van pianisten, terwijl we toch willen verzekeren dat elke toon en elk akkoord perfect zuiver blijven klinken; bovendien worden de vleugels soms verplaatst en heeft ook de belichting een effect op de temperatuur. 

Het werk in concertzalen vormt een welgekomen afwisseling naast het werk bij particulieren. Er hangt altijd wat opwinding en magie in de lucht en meestal is er meer tijdsdruk. Vlak voor het concert is meestal het “spannendste” moment. Dan ben ik nog gauw de laatste noten aan het stemmen terwijl in de coulissen zenuwachtige muzikanten in maatpak staan te ijsberen, en ik ondertussen ook al het aanzwellende geroezemoes kan horen van een paar honderd ongeduldige concertgangers die nog een paar minuutjes voor de gesloten deuren staande gehouden worden totdat ik aan de zaalwachters het signaal geeft dat ik er klaar mee ben.

Heb je speciale relaties opgebouwd met bepaalde pianisten?

Bij sommige concertpianisten die ik op de podia heb leren kennen, ga ik ondertussen ook al jarenlang hun piano thuis onderhouden of werk ik elke keer mee aan hun cd-opnames. Je leert elkaar dan niet alleen persoonlijk maar ook professioneel beter kennen, waardoor je steeds minder woorden nodig hebt om te begrijpen wat ze willen. Met buitenlandse pianisten die ik enkel tegenkom wanneer ze op toernee zijn in België, is die band minder evident, maar ook daar zijn er sommigen bij die mij na jaren nog herkennen.